Nuk është një artikull më shumë mbi dialogun Kosovë-Serbi…

29 mars 2022

Kur më kërkuan të shkruaj këtë pjesë për dialogun Kosovë-Serbi, isha në mes të një dileme të njohur: Çfarë mund të shtoja që nuk është thënë tashmë?

Gjatë jetës dhe punës sime në Prishtinë si redaktor në Kosovo 2.0, në mbledhjet editoriale do të shfaqej një bisedë e përsëritur. Zakonisht do të fillonte diku rreth zhvillimeve të fundit të negociatave me bazë në Bruksel me një pohim se “Ne duhet të publikojmë diçka për dialogun”.

Megjithatë, me një etikë të mbulimit të çështjeve në një mënyrë më thelbësore sesa modeli i përhapur i lajmeve të përditshme “ai-tha-ajo-tha” dhe me synimin për të shmangur sferën e mbipopulluar të spekulimeve, ka pasur gjithmonë një mirëkuptim se botimi i diçkaje nuk do të thoshte thjesht të publikoje çkado.

Herë pas here, ne do të gjenim një kënd kuptimplotë – të kalonim kohë me qytetarët në Mitrovicën e veriut të cilët janë të ngopur duke u përdorur si pengje politike, ose duke prodhuar një “shpjegues” që shkatërroi atë që dihej dhe nuk dihej për “Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe”. Por pa ndryshime, ne do t’i linim mbledhjet duke kruar kokën, me pyetjen e lënë hapur ndërsa përpiqeshim të gjenim diçka të re ose të rëndësishme për të kontribuar.

Dukej se duke bërë një hap prapa dhe duke hequr breshërinë e zhurmës që do të arrinte një kulm në intervale sporadike, rrallëherë kishte mbetur diçka për të thënë.

Qasja e K2.0 ka qenë gjithmonë që të vendosë njerëzit, dhe veçanërisht zërat e margjinalizuar, në ballë të mbulimit të saj. Por me dialogun që po zhvillohet qindra kilometra larg në Bruksel me – në rastin më të mirë – transparencë minimale, kjo ishte pikërisht problemi. Shumicën e kohës, ka qenë e vështirë të dihet se çfarë po diskutohet përtej një titulli të gjerë tematik, e lëre më të kemi detaje domethënëse që mund të përdoren si bazë për të mbuluar se si diskutimet mund të ndikojnë në jetën e njerëzve.

Edhe raportet analitike nga OJQ-të, zakonisht një burim frytdhënës për gazetarët, shpesh janë kufizuar në interpretimin e kuptimeve të sakta pas gjuhës së paqartë të dialogut. Ndërsa një “paqartësi e tillë konstruktive” mund të ketë përdorimet e veta për akterët politikë të nivelit të lartë që ulen rreth tryezës së negociatave, ajo rrallë është terren pjellor për ato lloj veprimesh konkrete që kanë një efekt të prekshëm në terren. Dhe kjo i lë mediat shumë shpesh të reduktuara në një mjet për hamendje.

Kur marrëveshjet janë arritur dhe publikuar – siç janë bërë më shumë se 30 deri më sot – është përsëritur deri në banalitet se ka pasur një mungesë të dukshme zbatimi dhe pak vullnet politik nga asnjëra anë për të bërë diçka për këtë.

Si rezultat i një inercie të tillë, gazetarët janë mësuar të lexojnë vlerësime të buta institucionale që ankojnë mungesën e progresit të vërtetë: “Puna në kuadër të dialogut të lehtësuar nga BE-ja ka vazhduar gjatë gjithë periudhës së raportimit. Progresi i përgjithshëm në zbatimin e marrëveshjes [e emërtuar] ka qenë i ngadaltë.” Ky shembull i veçantë vjen nga Raporti i Komisionit Evropian për Kosovën në vitin 2016, por lehtë mund të ishte aplikuar për çdo vit tjetër gjatë dekadës së kaluar.

Fatkeqësisht, nuk janë ata rreth tryezës së negociatave apo në nivelet e larta të pushtetit që i vuajnë pasojat. Përderisa lidershipi i Kosovës dhe i Serbisë mezi marrin një shuplakë në krahun diplomatik, atletët, artistët dhe anëtarët e shoqërisë civile të Kosovës kthehen prapa në kufirin serb kur përpiqen të kalojnë për të bërë punën e tyre. Serbët në Kosovë luftojnë për të marrë dokumente zyrtare në gjuhën e tyre. Dhe të diplomuarit nga asnjëra anë e kufirit nuk janë në gjendje të vazhdojnë studimet e tyre ose të gjejnë punë në anën tjetër pasi diplomat e tyre universitare nuk njihen.

Ndërkohë, politikanët kanë treguar rregullisht se për sa i përket procesit të dialogut, ata janë më të interesuar të kapin kryetitujt me fjalë të kota sesa të jenë pjesë e një historie progresi të mirëfilltë.

Merrni trenin provokues të Aleksandar Vuçiqit “Kosova është Serbi” në 2017, arrestimin dhe parakalimin e Marko Gjuriqit në 2018 nëpër rrugë, ose pëshpëritjet e ndryshimeve të kufijve që nuk kanë qenë kurrë larg sipërfaqes vitet e fundit – të gjitha këto përshkallëzime ose shpërqendrime të projektuara qëllimisht për të luajtur me frikën e njerëzve dhe traumat shoqërore, në vend të përpjekjeve për të zgjidhur çështje të vështira si gjetja e më shumë se 1.600 njerëzve që ende janë të zhdukur nga lufta.

Me Vuçiqin që pritet të arrijë sërish drejt fitores në zgjedhjet presidenciale të Serbisë muajin e ardhshëm, të paktën nga ana e tryezës së Beogradit ka një perspektivë të pamjaftueshme për ndryshim. Ky është një njeri që sot nuk arrin të dënojë dhunën groteske të ushtruar ndaj qytetarëve të pambrojtur ukrainas nga Vladimir Putin. Vështirë të jetë kjo rezymeja e një lideri që ka në zemër përmirësimin e jetës së njerëzve.

Duke marrë parasysh të gjitha gjërat, nuk është çudi që sondazhet e opinionit vazhdimisht tregojnë se njerëzit në Kosovë dhe Serbi ndihen të shkëputur nga një proces dialogu nga i cili kanë perceptuar pak përfitime të prekshme deri më sot.

Ose që gazetarët luftojnë për të gjetur se çfarë tjetër mund të thonë.

Ky artikull fillimisht është shkruar në gjuhën angleze.

Ky artikull financohet nga Ambasada e Mbretërisë së Norvegjisë në Prishtinë. Opinionet e shprehura pasqyrojnë pikëpamjet e autorit/es dhe nuk reflektojnë pikëpamjet e Grupit për Ballkan dhe të donatorit.