Lokalni Izbori/ Uspostavljanje Srpskih Većinskih Opština
Kosovo i Srbija su 19. aprila 2013. postigli Prvi sporazum o principima koji regulišu normalizaciju odnosa (poznat kao Briselski sporazum).
Među pitanjima oko kojih su se dogovorili, bilo je i pravno uspostavljanje četiri opštine sa većinskim srpskim stanovništvom na severu Kosova: Severna Mitrovica, Zvečan, Zubin Potok i Leposavić.
Ovo je značilo i održavanje prvih lokalnih izbora, u novembru 2013., i uspostavljanje lokalnih institucija u ovim opštinama, pod jurisdikcijom Kosova, čime bi se povećalo poverenje i legitimitet među lokalnim stanovništvom.
O uspostavljanju srpskih većinskih opština i održavanju izbora (u istim opštinama), dve strane su imale različito mišljenje i poglede.
Za Beograd, ovim bi se stvorili uslovi za formiranje Zajednice opština sa srpskom većinom – ZSO, što je deo istog sporazuma. A za Prištinu, ovim bi se obezbedilo pravilno funkcionisanje svih opština na Kosovu (proširenje nadležnosti na severni deo) kao i integracija Srba sa severa.
Pre ovog sporazuma, kosovski Srbi su većinom ignorisali političke procese koje vodi Priština i nisu učestvovali na kosovskim izborima. Posebno su Srbi iz severnih opština bili nevoljni i nezainteresovani kada su u pitanju inicijative za integraciju koje su potekle iz Prištine. Umesto toga, oslanjali su se i zapošljavali u institucijama koje finansira Beograd i koje su ostale pri tome da budu povezane sa srpskim sistemom.
Obe vlade su 23.maja 2013. usvojile implementacioni plan; po kom bi se lokalni izbori održali do kraja oktobra.
Nakon usvajanja ovog plana, Beograd je razrešio gradonačelnike sve četiri severne opštine i odlučio da raspusti postojeće opštinske strukture u severnom delu Kosova, koje su osnovane i u potpunosti funkcionisale prema srpskom zakonodavstvu.
U novembru 2013. održani su prvi lokalni izbori u opštinama na severu, uz podršku OEBS-a i u skladu sa kosovskim pravnim sistemom. Kosovo je pristalo na to da se na glasačkim kutijama ne ističu državni simboli, amblemi i drugi državni elementi, jer kosovski Srbi ne bi učestvovali ni u jednom izbornom procesu koji bi ukazivao na to da izbore sprovodi nezavisno Kosovo.
Međunarodni akteri (kao što je posmatračka misija Evropske unije) su izbore ocenili kao slobodne i poštene. Drugim rečima, Centralna izborna komisija Kosova (CIK) je, prvi put posle rata, registrovala sve političke subjekte i učesnike na opštinskim izborima u severnom delu Kosova. Od tada, uprkos poteškoćama, zadovoljavajući broj građana učestvuje na kosovskim lokalnim i centralnim izborima.
- godine završena je zvanična inauguracija opštinskih organa u sve četiri opštine i usvajanje opštinskih statuta, u skladu sa kosovskim zakonima. Cilj je bio ukidanje srpskih opštinskih struktura, međutim, to još uvek nije postignuto.
Ovim sporazumom:
- Otvoren je put ka normalizaciji i demokratizaciji u ovom delu zemlje. Po prvi put od 2008. Srbi sa severa Kosova su učestvovali u lokalnim izborima. Dva uzastopna izborna ciklusa održana su 2013. i 2017. 2017. godine izbori su održani u potpunosti u skladu sa kosovskim zakonima, uključujući državne simbole i ambleme na glasačkim listićima.
- Osnovane su funkcionalne kosovske opštine, sa gradonačelnicima i lokalnim skupštinama. Lokalne izbore pratila su tri kruga narednih izbora za Skupštinu Kosova 2014., 2017. i 2019. godine u kojima su učestvovali kosovski Srbi.
- Uspostavljena je redovna komunikacija između kosovskog Ministarstva lokalne samouprave i četiri severne opštine.
Međutim, kao rezultat spora u sprovođenju Briselskog sporazuma, posebno oko formiranja ZSO, i dalje postoje određene prepreke:
- Srpske paralelne (administrativne) strukture, koje finansira Srbija, i dalje rade na ovom području, po srpskim zakonima;
- Nisu sva opštinska odeljenja u potpunosti funkcionalna; samo Odeljenje za finansije, Administracija, Urbanizam i prostorno planiranje i Socijalna zaštita imaju osoblje i pravilno funkcionišu;
- Obrazovni sistem (uključujući i Univerzitet u Severnoj Mitrovici), kao i zdravstvo, i dalje funkcionišu po srpskom sistemu.
- I nema konsenzusa oko opštinskih simbola, pečata i logoa koje će koristiti nove opštine. Za sada, one još uvek posluju bez zvaničnog logoa. U komunikaciji sa kosovskim institucijama, poštuju kosovske simbole. U komunikaciji sa Srbijom, koriste srpske logoe i pečate.
