Most u Mitrovici
Kosovo i Srbija su 22. jula 2014. u Briselu postigli dogovor o Zaključcima predstavnika EU o uklanjanju barikada i revitalizaciji mosta u Mitrovici. Cilj ovog dogovora je bio revitalizacija i funkcionalizacija mosta, a u svetlu slobode kretanja.
Pre postizanja ovog dogovora, grad Mitrovica je postao stecište čestih incidenata i tenzija među kosovskim Albancima i kosovskim Srbima. Nakon NATO intervencije 1999. godine glavni most u Mitrovici postao je simbol podele između severnog (opštine sa srpskom većinom) i južnog dela grada, čime je podela de fakto uspostavljena na reci Ibar.
Marti Ahtisari, specijalni predstavnik UN-a za proces rešavanja statusa Kosova, je 2007. godine predstavio obema stranama predlog (Sveobuhvatni predlog za rešenje statusa Kosova) budućeg statusa Kosova. Plan je predviđao formiranje opštine Severna Mitrovica (opština sa većinski srpskim stanovništvom), koji je takođe podrazumevao razgraničenje katastarskih zona između Severne i Južne Mitrovice.
Nakon proglašenja nezavisnosti Kosova 2008. godine, severni deo Kosova se još više izolovao od južnog dela. Za kosovske Albance most je predstavljao način za povezivanje sa severnim delom teritorije, dok su ga kosovski Srbi percipirali kao neku vrstu granice.
Na osnovu dogovora iz 2014. godine, plan EU za most je predviđao sledeće komponente:
– poštovanje zakona Kosova;
– sprovođenje tehničke procene stabilnosti statičke strukture mosta na reci Ibar od strane EU;
– izradu nacrta projekta za revitalizaciju mosta.
U martu 2015. uklonjen je takozvani „Park mira“, kojeg su činile saksije sa drvećem. “Park mira“, koji je postavljen juna 2014. godine, zamenio je barikade sastavljene od gomila betona i šljunka. Smatralo se da je to „meka barikada“, te je kao takva nastavila da ometa slobodno kretanje.
Kosovo i Srbija su 25. avgusta 2015. postigli dogovor o otvaranju mosta, odnosno Zaključke Radne grupe o slobodi kretanja/mostu.
U tom smislu dogovor je predviđao da:
– izvođač radova zatvori obe strane mosta fiksnim ogradama za most i ogradom oko gradilišta 15. oktobra 2015,
– most bude otvoren za potpuni saobraćaj do leta, odnosno ne kasnije od kraja juna 2016,
– revitalizacijom glavne ulice (ulica Kralja Petra) ista postane pešačka zona, u skladu sa istim vremenskim okvirom (do leta, odnosno ne kasnije od kraja juna 2016),
– mape administrativnih granice područja naselja Suvi Do i Brđani budu definisane putem Memoranduma o razumevanju između relevantnih ministarstava i dve opštine do 10. oktobra 2015.
Međutim, do revitalizacija nije dovršena juna 2016. godine, kao što je bilo predviđeno dogovorom.
U pokušaju da se postigne napredak, Kosovo i Srbija su se 5. avgusta 2016. dogovorili oko novog implementacionog plana, čiji je cilj bio premošćivanje različitih interpretacija prethodnih zaključaka. Sa potpunom implementacijom na vidiku, strane su izrazile želju da most u Mitrovici postane simbol normalizacije odnosa između kosovskih Srba, kosovskih Albanaca i ostalih zajednica na Kosovu, kao i da olakša odnose između svih ljudi koji žive u Severnoj i Južnoj Mitrovici.
Po novom planu implementacije, Kosovo i Srbija su se dogovrili oko revitalizacije mosta i ulice Kralja Petra do 14. avgusta 2016, otvaranja mosta za potpuni saobraćaj 20. januara 2017, kao i posvećenosti prethodnim zaključcima o definisanju administrativnih granica između Severne i Južne Mitrovice do 14. oktobra 2016. godine.
Iako su građevinski radovi na mostu i okolini završeni, danas most nije otvoren za potpuni saobraćaj usled nedostatka dogovora u vezi sa definisanjem administrativne granice između dve opštine. Status naselja Suvi Do i Brđani i dalje se osporava.
Postojeće različitosti stavova u vezi sa razgraničenjem katastarskih zona između Južne i Severne Mitrovice ometale su sprovođenje sporazuma, ostavljajući ovo pitanje i dalje otvorenim.